Overgewicht

Overgewicht vormt een groeiend maatschappelijk probleem en wordt vaak toegeschreven aan ongezonde eet- en leefgewoonten. Dat mensen zwaarlijviger worden dan gezond is, kan niet direct worden gelinkt aan de consumptie van één specifieke voedselgroep zoals vlees. Overgewicht kan variëren van een paar kilo’s teveel tot obesitas, waarvan de zwaarste vorm morbide obesitas is.

Wetenschappers onderzoeken allerlei factoren die zouden kunnen bijdragen aan overgewicht, zoals: het menselijk vermogen om energie op te slaan als vet, genetische aanleg, stofwisselingsproblemen, de samenstelling van de darmflora.

Tot op heden is er geen overtuigend bewijs voor een direct verband tussen het eten van veel vlees en overgewicht in ons land. In feite komt onze gemiddelde vleesconsumptie overeen met de richtlijnen van het Voedingscentrum voor een gezond voedingspatroon, dat gebaseerd is op variatie en beweging.

Wat is Overgewicht?

Overgewicht wordt gemeten aan de hand van de Body Mass Index (BMI), die de verhouding tussen lichaamsgewicht en lengte weergeeft. Een BMI tussen 18,5 en 25 wordt als gezond beschouwd, terwijl een BMI van >25 duidt op overgewicht.

• Ondergewicht – BMI (kg/m2) < 18,5 – Verhoogd risico
• Normaal gewicht – BMI (kg/m2) 18,5 – 25 – Gemiddeld risico
• Overgewicht – BMI (kg/m2) 25-30 – Verhoogd risico
• Obesitas I – BMI (kg/m2) 30-35 – Matig risico
• Obesitas II – BMI (kg/m2) 35-40 – Ernstig risico
• Morbide Obesitas – BMI (kg/m2) > 40 – Zeer ernstig risico

Obesitas wordt vaak geassocieerd met gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten, longaandoeningen en diabetes. Lees ook onze pagina over obesitas. Belangrijk nog om te weten: de BMI houdt geen rekening met factoren zoals spiermassa, vetverdeling en buikvet (ook wel visceraal vet genoemd, vet in de buik, tussen de organen).

Oorzaken van Overgewicht

Leefstijl (veel eten, weinig bewegen, verstoord slaappatroon), psyche (emotie-eten), hormonen, genen, verstoringen in de hersenen: een kluwen aan oorzaken kan overgewicht veroorzaken. Meer calorieën innemen dan verbruiken, is in elk geval een belangrijke reden voor gewichtstoename. Sommige wetenschappers suggereren dat evolutionaire factoren, waarbij ons lichaam zich aanpaste om voedsel op te slaan voor schaarse tijden, ook een rol spelen.

Nieuw onderzoek (2023) laat zien dat bij mensen met obesitas iets mis lijkt te zijn in de communicatie tussen het maagdarmstelsel en de hersenen. De hersenen zijn verantwoordelijk voor het reguleren van je eetlust. Als die onvoldoende reageren op eten, kun je je voorstellen dat mensen langer dooreten of te veel eten. Ook spijsverterings- en stofwisselingsaandoeningen kunnen bijdragen aan overgewicht. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar de rol van de darmflora.

Voedingspatroon

Naast dat alles speelt ons voedingspatroon een cruciale rol. We eten veel meer koolhydraten en minder vetten en eiwitten. Verder is er een toename van calorierijke kant-en-klare maaltijden en snacks, waar veel aan wordt toegevoegd. Zout en suiker bijvoorbeeld. Mensen bereiden minder zelf met verse producten en verliezen zo deels van de grip op de samenstelling van een maaltijd.

Diëten en Preventie

Veel diëten leiden vaak tot tijdelijk gewichtsverlies, maar het gewicht stijgt meestal weer na verloop van tijd. Onderzoek wijst uit dat een regelmatig dieet met mager vlees, magere zuivelproducten en bonen effectief kan zijn. Preventie van overgewicht begint met een gevarieerd dieet in gematigde hoeveelheden, én regelmatige lichaamsbeweging. Wetenschappers benadrukken dat matige, gevarieerde voeding en beweging essentieel zijn om overgewicht te voorkomen.

Gevolgen en Behandeling

Overgewicht kan leiden tot gezondheidsproblemen, waaronder diabetes, artrose, depressie en hart- en vaatziekten. Behandelingen variëren en omvatten diëten, lichaamsbeweging, chirurgische ingrepen en farmaceutische oplossingen.

Vlees en Overgewicht

Onderzoek heeft geen direct verband aangetoond tussen vleesconsumptie en overgewicht. Vlees is een belangrijke bron van eiwitten, vitamines en mineralen. Daarnaast geeft vlees relatief snel en lang een verzadigd gevoel. Wel is het belangrijk om bewust te zijn van verzadigde vetten en af te wisselen met magere vleesvarianten.

Conclusie

Overgewicht is een complex probleem met meerdere oorzaken. Hoewel er geen directe link is tussen vleesconsumptie en overgewicht, is een gebalanceerd dieet en regelmatige lichaamsbeweging essentieel om overgewicht te voorkomen en de gezondheid te bevorderen.

Statistieken

De helft van de volwassen Nederlanders is te zwaar. In 2022 had 50,2% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder matig of ernstig overgewicht. Overgewicht komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Bij obesitas (ernstig overgewicht) is dat andersom: meer vrouwen hebben obesitas dan mannen. In totaal heeft 15,1% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder obesitas. Van de kinderen in Nederland van 4 tot en met 17 jaar oud had 12,9% in 2022 overgewicht, waarvan 9,9% matig overgewicht en 3,0% ernstig. (Bron: RIVM leefstijlmonitor)

In Europa kampen bijna zes op de tien volwassenen in Europa met overgewicht of obesitas (ernstig overgewicht), staat in een rapport (2022) van de wereldgezondheidsorganisatie WHO. Nederland zit iets onder dit gemiddelde. (Bron: medisch contact)

Wereldwijd is de laatste 30 jaar is het aantal mensen met obesitas bijna verdriedubbeld. Ongeveer 44% van de volwassen wereldbevolking is te zwaar. Dat zijn wereldwijd 2.000.000.000 mensen met overgewicht, 2 miljard! Meer dan 300 miljoen mensen hebben morbide obesitas. (Bron: Obesitasstichting)

Bronnen en links

• Het Voedingscentrum
• Gezondheidsnet
• Thuisarts
• Kennislink