Dierenwelzijn in de Nederlandse veehouderij

Veilige huisvesting, goede voeding en zorg is de sleutel tot dierenwelzijn. De kennis over natuurlijk gedrag van dieren neemt toe en is er steeds meer aandacht voor wat goed is voor het dier. Nederland loopt voorop met onderzoek en effectieve maatregelen voor beter welzijn. Consumenten zien graag een verdere verbetering van dierenwelzijn maar willen ook dat vlees betaalbaar blijft.

In het kort: dit is dierenwelzijn

Dierenwelzijn gaat over zorg voor behoeften en gezondheid van dieren. Hierbij is er zowel aandacht voor het lichamelijke- als het geestelijke welzijn. Met de kennis die er al is, zijn er wetten opgesteld (over bijvoorbeeld de huisvesting, ingrepen en transport). Deze regels zijn vastgesteld in de  Nederlandse Wet Dieren en de Europese Animal Health Regulation. Alle dierhouders zijn zich hieraan verplicht te houden en De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) controleert dit. Voor  veehouders vormt de zorg voor de dieren het grootste onderdeel van dagelijkse kerntaken.  

Facts & Figures

DE VIJF VRIJHEDEN UIT DE WET

Om welzijn meetbaar te maken zijn er in voor de Wet Dieren vijf richtlijnen opgesteld, hiermee worden welzijnsmonitoren gemaakt zodat we weten hoe we goed met dieren omgaan. De vijf vrijheden zijn: 

1. Vrij van dorst, honger en onjuiste voeding
2. Vrij van fysiek ongemak
3. Vrij van pijn, verwonding en ziektes
4. Vrij van angst en chronische stress
5. Vrij om zijn natuurlijk gedrag te vertonen

De vijfde vrijheid onderscheidt zich omdat de nadruk ligt op natuurlijk gedrag. Dit is belangrijk omdat het kunnen tonen van natuurlijk gedrag veiligheid en sociale interactie voor het dier mogelijk maakt. 

WELZIJN IN ONTWIKKELING

De Wet Dieren is sinds 2013 van kracht en is al eerder uitgebreid met bijvoorbeeld de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren. Per 2024 gaat er een nieuw convenant in: het Convenant Dierwaardige Veehouderij. Hierin worden specifieke afspraken gemaakt voor een goede omgang met dieren in de veehouderij. Dit convenant moet de basis vormen voor aanvullende wet- en regelgeving. De Raad voor Dieraangelegenheden (RDA) heeft hierin zes principes voor het toekomstig beleid opgesteld.  Ze sluiten aan bij de vijf vrijheden, met als basis het uitgangspunt dat een dier een wezen is met gevoel en een eigen waarde.

VRIJ VAN ZIEKTEN

Wanneer er veel dieren dicht bij elkaar leven, groeit het risico op ziekte-uitbraken. Een belangrijke taak voor de veehouder is dus het beschermen van hun dieren tegen dierziekten en zoönose (infectieziektes die van dier op mens kunnen overgaan). Veehouderijen zijn vaak gesloten en je kan er niet zomaar naar binnen, omdat je mogelijk ziekteverwekkers bij je draagt. Bezoekers moeten zich daarom registreren, meestal verplicht douchen en speciale bedrijfskleding dragen.

Bij de zorg voor gezonde dieren horen wettelijke eisen over het schoonhouden, gezondheid, veiligheid, welzijn, milieu en voor het transport van de dieren. De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) controleert hierop. De gezondheidsstatus van elk dier is bekend, en veehouders houden nauwgezet bij welke onderzoeken en/of behandelingen zij op hun bedrijf (laten) uitvoeren.

VERVOEREN VAN DIEREN

Het vervoeren van dieren kan stressvol zijn voor hen. In Nederland zijn er daarom strikte eisen voor het vervoeren van dieren om diervriendelijk transport te garanderen. Er zijn regels opgesteld voor comfort, diergezondheid en hygiëne. Om de dieren comfortabel te kunnen vervoeren zijn veewagens vaak geïsoleerd, voorzien van de ventilatietechniek en meetapparatuur. Zo kan de chauffeur vanuit zijn cabine checken hoe het met de dieren gaat. Ook wordt met het inplannen van de ritten rekening gehouden met de buitentemperatuur en worden rijtijden daarop aangepast.

• Met metingen kan het transport, tijdens (en achteraf) gecontroleerd worden of het reisschema, rusttijden, temperaturen e.d. wordt nageleefd.
• Het vervoer vindt plaats op basis van wetenschappelijke inzichten en praktijkkennis samengevat in de uitgangspunten dat de transportmiddelen gecertificeerd zijn en de dieren ‘fit to travel’.
• Het Nederlandse bedrijfsleven heeft zelf aanvullende eisen ondergebracht in kwaliteitsregelingen.
• De Europese Commissie werkt door aan verdere verbetering van regels en wetten. Zo regelt de EU dat mensen die dieren vervoeren, laden of lossen een certificaat hebben voor goede omgang met dieren. Dit is verplicht en is het resultaat van een opleiding mét een bekwaamheidstoets.

Ondanks de regelgeving kan het transport nog steeds stressvol zijn voor de dieren. Daarom blijft de sector werken aan verbetering van het dierenwelzijn tijdens transport.

WETTEN EN REGELS

Naast de Wet Dieren zijn er nog vele regelingen, wetten en regels gericht op gezondheid van en zorg voor dieren. Bijvoorbeeld:

• Europese Dierengezondheidsverordening (Animal Health Regulation)
  Geldt sinds 21 april 2021. Hiermee is de aanpak van dierziekten binnen de EU overal hetzelfde geworden. Zo kan er  sneller en effectiever gehandeld worden bij een uitbraak. 
• Transportverordening
  De Europese welzijnsregels voor het vervoer van levende dieren. Dit is de wettelijke basis voor zaken als de reisduur, rusttijden en hetaantal dieren dat tegelijk in een vrachtwagen vervoerd mag worden.

ONDERZOEK EN ONTWIKKELING

Er worden constant onderzoeken gedaan over dierenwelzijn door instanties en kennisinstituten zoals de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD), de Animal Sciences Group van de Wageningen Universiteit (WUR) en het Louis Bolk Instituut.  Met nieuwe kennis worden wetten en regels gemaakt die gericht zijn op het verbeteren van dierenwelzijn in de veeteelt.

Het wetenschappelijk definiëren van ‘welzijn’ blijft lastig. Een maatregel die op eerste gezicht logisch en positief lijkt kan averechts werken of nadelen hebben op een ander gebied. Het duurt soms lang voordat de resultaten en effecten van veranderingen duidelijk zijn omdat veel data over een langere tijd moet worden verzameld.

De afgelopen jaren zijn er al wel veel flinke stappen gezet in het verder verbeteren van dierenwelzijn zoals het verbod op legbatterijen, vleeskalveren en zeugen die in groepen leven in plaats van afgescheiden van elkaar, en koeien die bijvoorbeeld zelf kunnen kiezen wanneer ze gemolken worden of naar buiten gaan. Het onderwerp dierenwelzijn krijgt door veranderende mens-dier-relaties nieuwe dimensies. Daardoor blijft de behoefte naar onderzoek bestaan.

BETER WELZIJN, ZORG VOOR MILIEU ÉN BETAALBAAR VLEES?

Het is belangrijk om de impact op het milieu mee te wegen in de ontwikkeling van veehouderij. Dierenwelzijn kan dan complex worden, omdat maatregelen vanwege dierenwelzijn een nadelig effect kunnen hebben op het milieu. Er wordt veel aandacht besteed aan het terugdringen van de ammoniakuitstoot uit de stallen. Gesloten stallen geven de beste resultaten omdat de lucht wordt gefilterd.  Dan worden dieren echter wel belemmerd in hun bewegingsvrijheid. Als dieren naar buiten kunnen neemt de uitstoot van ammoniak, en de impact op het milieu, toe.

Als bedrijven duurzamer dieren willen houden met meer aandacht voor het milieu en het dierenwelzijn, vraagt dat doorgaans extra investeringen. Uit onderzoek blijkt dat het marktaandeel van biologische producten nauwelijks stijgt omdat de consument het  te duur vindt.

Kortom; wat goed lijkt voor het dierenwelzijn, kan ook nadelig zijn voor het dier, de consument, het milieu of de veehouder. Alleen gezamenlijk kunnen veehouders, onderzoekers, overheid en consumenten werken aan het stap voor stap verbeteren van dierenwelzijn op een duurzame manier.

Bronnen & links:

• RVO Wet dieren
  
• Rijksoverheid NIeuws, Coalitieakkoord stikstof en dierwaardige veehouderij
  
• NVWA Wetten en regels dierenwelzijn en dierziekten
• GGD Diergezondheid
• Food Europa Animal Welfare during transport
• Wetten Overheid
• WUR dier wetenschappelijk onderzoek en onderzoek welzijn