Hart- en vaatziekten

Een ongezond eet- en leefpatroon kan aanleiding geven voor hart- en vaatziekten.
Dit is niet toe te redeneren naar één productgroep zoals rood / bewerkt vlees, dat veel voedingsstoffen bevat en prima past in een gevarieerd menu. Problemen beginnen in de regel bij overmatige en eenzijdige voeding, alcoholgebruik en te weinig beweging.

Hart- en vaatziekten omvatten coronaire hartziekten, cerebrovasculaire aandoeningen, reumatische hart- en vaatziekten en tal van andere aandoeningen[1].

Enkele decennia geleden ontdekten onderzoekers dat cholesterolgehalte in het bloed verbonden is met de kans op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten. Een soort cholesterol, zogenaamde low-density lipoprotein cholesterol of LDL-cholesterol kreeg de schuld.

Omdat verzadigde vetten in voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong LDL-cholesterol kunnen stimuleren, namen onderzoekers aan, dat dit voedsel vermeden zou moeten worden. Zo kregen mensen het advies om minder bewerkt vlees, maar ook kaas, room, boter, cakes, koekjes en toetjes te eten. Er werd vrees geuit over voedingsbronnen, zoals eieren en zeevruchten. Inmiddels heerst het beeld dat deze maar minimale impact hebben op het bloed cholesterol.
Vleeswaren zijn (vooral) in verband gebracht met hart- en vaatziekten, vanwege het zout, dat gerelateerd wordt aan een hogere bloeddruk.

Bewijs

Wetenschappers en instanties zijn het eens dat verzadigde vetten, en de totale hoeveelheden vet in (alle) voeding, een probleem zouden zijn. Zo blijven richtlijnen vetarme diëten bepleiten, met minimale verzadigde vetten plus grote hoeveelheden zetmeelrijke koolhydraten.

Een rapport van het wetenschappelijk adviescomité van het Verenigd Koninkrijk over voeding[2] heeft vastgesteld dat het verminderen van verzadigd vet als zodanig voor de volksgezondheid een doel moet blijven. Het comité beveelt een maximale inname van 10% dagelijkse calorieën uit verzadigd vet aan: dat is ca. 20 gram per dag, ofwel acht klontjes boter of zes worstjes.

Een aantal grote studies toont dat veel mensen met een hoog cholesterolgehalte in het bloed geen hart- en vaatziekten ontwikkelen[3], terwijl mensen met een lager cholesterol wel gevaar lopen[4]. Dit wijst erop, dat verzadigd vet en cholesterol niet de belangrijkst factoren zijn.

Volgens recent onderzoek is overgewicht (viscale obesitas) de onderliggende factor bij veel aandoeningen, waaronder hart- en vaatziekten [5] en type 2 diabetes [6]. Viscerale obesitas is als er grote vetafzettingen rond de buik ontstaan – vaak een ‘appelvorm’ genoemd.

Mensen met veel buikvet hebben meer kans op slechte regulering van de bloedsuikerspiegel, hoge bloedinsulinespiegels, insulineresistentie, een hoge bloeddruk, hoge bloeddruklipiden (vetten) en ontsteking. (zie ook de pagina over diabetes types) Het verband tussen hart- en vaatrisico’s en viscerale obesitas, ook bij gezonde personen, impliceert dat het beheersen van het lichaamsgewicht het belangrijkste doel van preventie moet zijn (i.p.v. lipide-metingen). [7].

Rond de gestelde/veronderstelde verbanden tussen rood/bewerkt vlees en hart- en vaatziekten komt het bewijs meestal van observaties. Dan wordt een veelheid aan factoren van duizenden mensen (vooral) bekeken op (statistische) associaties. Kanttekeningen hierbij zijn:

gebruik van onnauwleurige vragenlijsten, die gevoelig zijn voor vertekening, omdat mensen het moeilijk vinden om aan te geven wat ze precies hebben gegeten (en wat verder niet is gemeten);
verstorende (andere) factoren die verband houden met hart- en vaatziekten, maar niet zijn gemeten of meegenomen in het onderzoek (zie de illustratie);
wisselende definities van rood / bewerkt vlees

Andere factoren

Consumenten met een hogere inname aan rood/ bewerkt vlees willen nog weleens vaker roken, een hoger alcoholgebruik hebben, een lagere inname van groenten en volkoren producten, hebben een bredere taille, een hogere body mass index (BMI), veelal een lagere opleiding en doen minder aan lichamelijke activiteit[8]^,[9].
Dit zijn allemaal factoren voor hart- en vaatziekten en type 2 diabetes. Dat moet bij goed onderzoek gewogen worden om conclusies te kunnen trekken (zonder gratuit naar rood/bewerkt vlees te wijzen).

Rood / bewerkt vlees

Er zijn onderzoeken naar de impact van (mager) rood vlees ten opzichte van andere eiwitten, zoals soja, vis of wit vlees. De dagelijkse inname varieerde tussen 50 en 170 gram, terwijl een reeks indicatoren voor hart- en vaatziekten werd gemeten, zoals bloeddruk, cholesterol, triglyceriden en lichaamsgewicht.

Samenvatting gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken waarin dagelijks rood vlees (RM) wordt vergeleken met andere dieetopties – impact op risicofactoren voor hart- en vaatziekten

Ref.	Interventie	RM inname in gram per dag	Gemeten	Conclu
1	Kip vs. RM	85	Vetten	Geen verschil
2	Soja vs. RM	–	BP, vetten	Geen verschil
3	Wit vlees vs. RM	170	etten	Geen verschil
4	Wit vlees vs. RM	170	Vetten	Geen verschil
5	RM vs. hoog koolhydratendieet	170	Vetten	RM beter
6	RM vs. hoog koolhydratendieet	–	BP	RM beter
7	RM vs. hoog koolhydratendieet	85	BP	RM beter
8	Hoog RM vs. laag RM	150	Vetten	Geen verschil
9	Lamsvlees vs. Kip	–	Vetten	Geen verschil
10	Varkensvlees vs. wit vlees of rundvlees	140	Vetten	Geen verschil
11	Paardenvlees vs. gebruikelijk dieet	50	Vetten	RM beter
12	RM vs. DASH-voeding (laag zout, hoog fruit/veg dieet)	150	BP	Geen verschil
13	Varkensvlees vs. kip/vis	–	BP	Geen verschil

De meeste onderzoeken vonden een neutraal effect, of een bescheiden voordeel van het nuttigen van rood vlees in een evenwichtige voeding – dit was zelfs bij inname van 170 gram, dus boven de gangbare aanbevelingen. Zie Tabel.

Een analyse 24 gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken[10] liet zien, dat er geen significante verschillen in bloedcholesterol (totaal, LDL of ‘goede’ HDL-cholesterol) zijn, wanneer mensen minder dan een halve portie bewerkt vlees aten, vergeleken met mensen die meer dan deze hoeveelheid per dag aten.

Vleeswaren en gezondheid (2), over zout

Samenvatting

Bewerkt vlees is geen oorzaak van hart- en vaatziekten, zo blijkt uit hoogwaardige studies die gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken en meta-analyses omvatten. Observatie-studies mogen buiten beschouwing blijven, omdat ze geen andere leefstijlfactoren controleren, zoals geringe fysieke activiteit of een lage groente inname en een hoger inname van rood/bewerkt vlees.

Klinische studies tonen dat dagelijkse mager rood vlees in een gezond dieet een soortgelijk effect heeft op markers van gezondheid van het hart, zoals het cholesterolgehalte en de bloeddruk, in vergelijking met wit vlees of plantaardige eiwitbronnen.

Zout wordt gezien als probleem (vooral rond de bloeddruk), zoutgehaltes zijn of worden in veel vleeswaren verminderd.

Er is een toegestane gezondheidsclaim[11] dat “Thiamine bijdraagt tot de normale functie van het hart”. Varkensvlees is rijk aan thiamine[12].

Verzadigde vetten lijken geen betrouwbare voorspeller van hart- en vaatzieken. In observaties worden weliswaar verbanden gezien, maar daarover heerst methodologische (wetenschappelijke) discussie. Gerandomiseerde gecontroleerde studies tonen dat bewerkt vlees een neutraal effect heeft op risicofactoren voor hart- en vaat-problemen.