Diabetes

Vlees & Gezondheid

Diabetes ontstaat als de productie van het lichaamseigen hormoon insuline (in de alvleesklier) afneemt. Met (de hoge voedingswaarden van) rood / bewerkt vlees heeft dat weinig te maken, maar met name met flink overgewicht. Een analyse.

Er zijn drie soorten diabetes[1]:

Type 1 wordt meestal veroorzaakt door een auto-immuunreactie waarbij het afweersysteem van het lichaam cellen aanvalt die insuline produceren. De redenen hiervoor zijn niet volledig duidelijk. Mensen met type 1 diabetes produceren weinig of geen insuline en hebben in het algemeen insuline-injecties nodig.

Type 2 wordt wel niet-insuline afhankelijke diabetes of ouderdomsdiabetes genoemd, en is goed voor ten minste 90% van alle gevallen van diabetes. Het wordt gekenmerkt door insulineresistentie en een relatief tekort aan insuline. Het wordt vaak, maar niet altijd, geassocieerd met overgewicht of obesitas.

Zwangerschapsdiabetes is een vorm van diabetes bestaande uit een hoge bloedsuikerspiegel tijdens de zwangerschap. Het ontwikkelt zich mondiaal bij 1 op de 25 zwangerschappen en is vaak tijdelijk.

Er zijn ongeveer 60 miljoen mensen met diabetes in de Europese regio, of ongeveer 10,3% van de mannen en 9,6% van de vrouwen van 25 jaar en ouder[2].

Rood en bewerkt vlees

Een overzicht van observatie onderzoeken[3] meldde dat consumenten van veel rood / bewerkt vlees 32% meer kans zouden hebben om type 2 diabetes te ontwikkelen, vergeleken met mensen die weinig vlees eten.
Een meta-analyse[4] vond dat bij type 2 diabetes het relatief risico 20% hoger was (RR 1,20) bij een inname van 100 g onbewerkt vlees per dag en 50% hoger (RR 1,50) bij een dagelijkse inname van 50 g bewerkt vlees.

Deze observaties hebben dezelfde beperkingen als uitgelegd bij hart- en vaatzieken en obesitas. De cijfers hebben betrekking op een relatief risico, niet het absolute risico en zijn daarom tamelijk onbeduidend.
Anders gezegd: iemand die zwaarlijvig is, heeft een verhoogd risico van 728% om diabetes type 2 te krijgen ten opzichte van met iemand met een gemiddeld gewicht[5].

Een beoordeling uit 2015[6], gefinancierd door het Britse Meat Advisory Panel: “De meerderheid van de onderzoeken (..) zijn observationele studies, die geen oorzaak en gevolg bepalen en zijn alleen maar speculatief. Van de meeste vragenlijsten over het voedselverbruik is bekend dat ze onnauwkeurig zijn. Het is duidelijk dat gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken nodig zijn om vast te stellen of de consumptie van rood c.q. bewerkt vlees effecten heeft op de glucose.”

Een interessant gegeven uit de VS is het verband tussen vleesinname en het risico van type 2 diabetes. Dat suggereert dat, wanneer Amerikanen minder vlees eten, zij na verloop van tijd meer kans hebben op diabetes!

Amerikaanse gegevens. Op basis van gegevens die door de USDA Livestock & Meat Domestic en de CDC/National Center for Health Statistics

Hypotheses

Een beperking in de rood vlees-diabetes-hypothese is dat er geen wetenschappelijke consensus is over de reden waarom rood c.q. bewerkt vlees het risico op diabetes zou vergroten.

Een andere suggestie is dat rood vlees ontstekingen zou bevorderen.
Dit is niet gevonden in gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken, zoals één, waarin een laag vezeldieet met 150 gram rood / bewerkt vlees per dag wordt vergeleken met een vezelrijk, vleesvrij dieet[7].

Een andere theorie is dat rood / bewerkt vlees schadelijke stoffen in het lichaam bevordert, zogenaamde geavanceerde glycatie-eindproducten (AGE’s), die leiden tot ontstekingen. Deze effecten zijn niet gevonden in een studie waarin een hoge rood / bewerkt vlees inname (dagelijks 200-300 gram) plus geraffineerde koolhydraten wordt vergeleken met een dieet met weinig vlees, veel zuivel en met volkoren producten[8].

Het ontbreken van een onderzoeksresultaten waarom rood / bewerkt vlees van invloed kan zijn op het risico van type 2 diabetes betekent dat de associaties uit observaties speculatief zijn en geen basis vormen voor adequate voedingsadviezen.

Bewijs

Voor hart- en vaatziekten en obesitas zijn er totaal verschillende resultaten uit gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken. Onderstaande tabel geeft een overzicht van bewijzen en laat zien dat bij het vergelijken van rood c.q. bewerk vlees met wit vlees, plantaardige eiwitten of vlees-vrij dieet, er geen verschillen zijn in de uitkomsten. (RM = rood vlees)

Ref.	Interventie	RM in gram per dag	Gemeten	Effect
1	Varkensvlees vs. wit vlees/rundvlees	140	Bloedglucosespiegel	Geen verschil
2	RM vs. plantaardig	113	Metabool syndroom	Geen verschil
3	RM vs. zuivel	~170	Insulinegevoeligheid	RM beter
4 5	Hoog vs. nul RM	150	Insulinegevoeligheid, bloedglucose en insuline	Geen verschil
6	RM vs. zuivel	Enkele maaltijd	Insulinerespons	Geen verschil
7	Hoog RM + geraffineerde granen vs. hoge koolhydraten + vezel	200-300 RM waaronder ≥ 50 gram bewerkt vlees	Insulinegevoeligheid	RM + geraffineerde granen slechter

Binnen een evenwichtige eet- en leefpatroon maakt rood c.q. bewerkt vlees net zoveel kans als deze ‘gezondere’ opties om gevoeligheid voor insuline of bloedglucosewaarden te verbeteren. De enige studie die is uitgekomen op een nadeel voor rood c.q. bewerkt vlees is in combinatie met geraffineerde granen, wat naar verwachting een hoge glycemische index en lading heeft: twee factoren met impact op de regulering van de bloedsuikerspiegel.

Er is geen bewijs uit gecontroleerde onderzoeken dat rood / bewerkt vlees diabetes veroorzaakt of de controle van bloedglucose slechter maakt.
In één 4-weeks interventie-onderzoek waarin rood vlees wordt vergeleken met zuivel, is een betere insulinegevoeligheid ontdekt bij het hoge vleesdieet[9].
In een ander, acht weken durend onderzoek bleek bovendien, dat vlees uit de voeding halen de bèta-celfunctie in de pancreas van patiënten met type 2 diabetes niet verbeterde[10].

Voordelen rood / bewerkt vlees

Overkoepelend bewijs suggereert dat rood / bewerkt vlees een ‘neutraal effect’ heeft op de regulering van de bloedsuikerspiegel.
Daarnaast kan worden gezegd dat, net als andere eiwitrijke voedingsmiddelen, rood / bewerkt vlees nuttig is voor de verzadiging en eetlustcontrole en zo de gewichtsbeheersing kan helpen ondersteunen.
Een verlaging van het lichaamsgewicht, vooral centraal buikvet, is een van de beste manieren om het risico van type 2 diabetes te verminderen.
Gewichtsverlies wordt aanbevolen voor mensen met type 2 diabetes.

Chroom is een mineraal dat kan helpen om de normale bloedsuikerspiegel te ondersteunen. Er is een erkende EU bewering dat: “Chroom bijdraagt aan het handhaven van normale bloedglucosespiegels”. Dit geldt als voedsel ten minste 15% van de voedingswaardereferentie (40 microgram) bevat, wat ten minste 6 microgram per 100 gram of doorsnee portie is. Er zijn niet veel officiële gegevens over het gehalte aan chroom van voedingsmiddelen; toch lijkt varkensvlees voldoende te bevatten om de bewering te ondersteunen[11].

Samenvatting

Rood / bewerkt vlees is vrij van koolhydraten en heeft geen invloed op de bloedglucosespiegel.

Er is geen argumentatie dat uitlegt waarom rood c.q. bewerkt vlees diabetes zou veroorzaken. Observaties zijn vooral speculatief en betreffen vaak willekeurige of valse bevindingen.

Overgewicht, een gebrek aan beweging en een dieet met veel geraffineerde koolhydraten zijn de belangrijkste oorzaken van type 2 diabetes.

Rood / bewerkt vlees kan deel uitmaken van een gezond dieet. Het bevat van nature weinig koolhydraten en het eiwit kan helpen de eetlust onder controle te houden.

Rood/ bewerkt vlees is een bron van waardevolle vitaminen en mineralen die de gezondheid bevorderen bij mensen met een dieet gericht op gewichtsverlies of diabetes.