Hemoglobine zorgt voor het transport van zuurstof door het bloed en geeft het bloed de rode kleur. Het hemoglobinegehalte in bloed kan variëren. Een hoog hemoglobinegehalte leidt tot donkerder vlees, een lager gehalte tot een lichtere kleur. Het is belangrijk voor de gezondheid en het welzijn van de dieren dat het hemoglobinegehalte niet te laag of te hoog is. Er lijkt een relatie te bestaan tussen de hoeveelheid ijzer in de voeding en de kleur van het vlees.

Wat is hemoglobine?

Hemoglobine is een ijzerhoudend eiwit in het bloed dat zuurstof door het lichaam transporteert. Rode bloedcellen zijn voor het grootste deel gevuld met hemoglobine. Dat geeft bloed de rode kleur. IJzer is noodzakelijk voor allerlei lichaamsfuncties, zoals het goed functioneren van het immuunsysteem. Het hemoglobinegehalte is een graadmeter voor het ijzergehalte in het bloed. Voor een goede gezondheid en voldoende weerstand van kalveren is het van belang om het ijzergehalte op peil te houden.

Veel consumenten in binnen- en zeker ook in het buitenland waarderen kalfsvlees vanwege de zachte structuur en de lichte kleur. Nederlandse kalverhouders zorgen met een uitgebalanceerd dieet dat voer voldoende ijzer bevat om kalveren gezond te houden en te zorgen voor de gewenste kwaliteit en kleur. Kalvervoer bestaat uit melkproducten en een deel ruwvoer met een zorgvuldig afgestemde hoeveelheid ijzer. Door regelmatige controles van de dieren kan het hemoglobinegehalte in het bloed op het juiste niveau worden gehouden. De kalveren worden geslacht op een leeftijd tot acht maanden.

Nederlandse consumenten hebben meer voorkeur voor kalfsvlees met een mooie rosé kleur en een iets steviger structuur. Rosé kalveren krijgen meer ruwvoer en een meer ijzerrijk dieet. Deze kalveren worden geslacht als zij acht tot twaalf maanden oud zijn. Voor beide typen kalfsvlees gelden wettelijke eisen aan het hemoglobinegehalte van kalveren. Dit wordt gewaarborgd door de regelmatige controles. Een kalf dat onvoldoende ijzer in zijn voeding heeft, kan minder weerstand krijgen en slechter groeien. Kalverhouders zorgen er daarom voor dat hun dieren gezond blijven. Immers, alleen gezonde dieren blijven groeien en zorgen voor de juiste vleeskwaliteit.

Onderzoek naar grenswaarden

Vlak na de geboorte hebben jonge dieren van nature een relatief laag hemoglobinegehalte. Dit gehalte wordt uitgedrukt in mmol/liter. Voor kalveren ligt de ondergrens op 4,5 mmol/l. Ligt dit lager dan kan door een tekort aan ijzer bloedarmoede optreden.

Op basis van onderzoek is in EU verband het wettelijke minimum voor het hemoglobinegehalte vastgesteld op gemiddeld 4,5 mmol/l per groep kalveren bij aflevering voor de slacht. In Nederland wordt de norm iets hoger aangehouden, op een gemiddeld hemoglobinegehalte tussen de 5 en 5,5 mmol/l. Bij het groeiend aantal kalveren dat wordt gehouden volgens eisen van het ‘Beter Leven’ keurmerk geldt een hemoglobinegehalte van minimaal 6 mmol/l.

In Nederland is tussen 1997 en 1999 een groot vergelijkend onderzoek gedaan naar de grenswaarde van het hemoglobinegehalte van 4,5. Zo wilde de kalfsvleessector goede informatie verzamelen over de gezondheid en de immuunstatus van kalveren met dit gehalte aan hemoglobine. Zo bleek een minimumgehalte geen nadelige effecten te hebben op de groei en weerstand van de kalveren.

EU eisen, zoals een minimum hoeveelheid ruwvoer en voldoende ijzer om het hemoglobinegehalte van de koppel kalveren op minimaal 4,5 mmol/l te houden, zijn in Nederland opgenomen in het Kalverenbesluit.

Welzijnsmonitor

Sinds enkele jaren loopt een internationaal onderzoek in Nederland, Frankrijk en Italië naar welzijnsaspecten bij vleeskalveren. Daarbij wordt bij individuele dieren een aantal kenmerken gemeten zoals gedrag, gezondheid (waaronder hemoglobinegehalte) en kenmerken van lebmaag, pens en longen. Verder  worden gegevens verzameld over huisvesting en verzorging. De resultaten van dit onderzoek moeten uitmonden in een Welzijnsmonitor zodat in de toekomst meer garanties kunnen worden gegeven voor het welzijn van de kalveren. In dit programma werken samen: het ministerie van Economische Zaken, de Animal Sciences Group van de Wageningen Universiteit (WUR), de Dierenbescherming (DB) en de Nederlandse kalversector.

Kalfsvlees en vleeskalveren in Nederland

De Nederlandse kalfsvleessector maakt twee soorten kalfsvlees. Kalfsvlees met een heel fijne structuur en een lichte kleur en rosé kalfsvlees, dat meer structuur in het vlees heeft en een typisch Nederlands product is. Kleur en smaak worden bepaald door de voeding, dat vooral bestaat uit kalvermelk. De samenstelling daarvan (eiwitten, oliën en vetten) zijn bepalend voor de smaak. De dieren krijgen daarnaast vast voer (hooi, stro en mais) om de ontwikkeling van de magen te stimuleren en het herkauen te bevorderen. De opname van ijzer (op jonge leeftijd) is gereguleerd om het gewenste (wettelijke) hemoglobineghalte te verkrijgen. Tenslotte is de Nederlandse kalverhouderij uit welzijnsoverwegingen massaal overgestapt op groepshuisvesting en loopt hiermee internationaal voorop.

Wetgeving en kwaliteitscontrole

De grenswaarden voor hemoglobine zijn op Europees niveau vastgelegd in richtlijn 91/629/EEG. In Nederland is dit opgenomen in het Kalverenbesluit.

Vrijwel alle Nederlandse kalverhouders zijn aangesloten bij het kwaliteitssysteem IKB Kalveren. Voor kalveren zijn er twee regelingen onder de noemer van Integrale Keten Beheersing IKB: één voor kalfsvlees en één voor rosé kalfsvlees.

Bronnen en links

• RVO, welzijnseisen voor het houden van kalveren
• VanDrie Group over het Beter Leven keurmerk
• Dagblad Trouw ‘Geen bloedarmoede meer bij kalveren’