Diëtist Erica Slof: ‘Eiwittransitie? Ik zie liever een inkooptransitie’

Meer plantaardig voedsel en minder dierlijk voedsel: dit wordt door de overheid geadviseerd en gestimuleerd en voedingsconcerns en retailers spelen hier steeds actiever op in. Maar wist je dat de kwaliteit van plantaardige eiwitten minder goed is dan die van dierlijke? Diëtist Erica Slof legt uit waarom vlees in een evenwichtig voedingspatroon past en welke misverstanden over eiwitten zij in haar praktijk vaak tegen komt.

In Nederland is er al jaren groeiende aandacht voor de zogeheten eiwittransitie: een verschuiving van minder dierlijke naar meer plantaardige consumptie en productie. Dit is zowel ingegeven vanuit milieuoogpunt, als vanuit een gezondheidsoogpunt. Het idee is dat dierlijke productie een hogere footprint heeft dan de plantaardige en dat te grote vleesconsumptie geen gezondheidsvoordelen biedt.

Vlees bevat goed opneembare voedingsstoffen
Vlees, afkomstig van rund, varken en kalf én van pluimvee, past volgens Erica juist wel in een gezond en uitgebalanceerd voedingspatroon, vanwege de hoge nutriëntenwaarde. “Vlees bevat onder andere goed opneembare en kwalitatief goede eiwitten, ijzer, de vitamines B1, B2 en B12, calcium en jodium. Deze stoffen zitten natuurlijk ook in plantaardige producten, maar het menselijk lichaam kan ze uit vlees veel makkelijker opnemen. De Wereldvoedselorganisatie (FAO) gebruikt sinds enige tijd de DIAAS (Digestible Indispensable Amino Acid Score) methode om de eiwitkwaliteit aan te geven. Met deze methode wordt de verteerbaarheid van eiwitten bepaald en wat de kwaliteit is van aminozuren uit dierlijke en plantaardige voeding. Plantaardig voedsel is kwalitatief minder dan dierlijke voeding op het gebied van opneembare eiwitten.”

“Vlees bevat onder andere goed opneembare en kwalitatief goede eiwitten, ijzer, de vitamines B1, B2 en B12, calcium en jodium.“

Weet wat je eet
Er is volgens Erica geen exacte hoeveelheid vlees die je dagelijks zou moeten eten. “Je kunt best eens een dagje zonder vlees. Waar het mij om gaat, is dat ik meer zie in weten waar je voedsel, dus ook het vlees vandaan komt. Op steeds meer plekken kun je direct van de boer of via een webshop goed traceerbaar voedsel kopen, waarbij de voedselmaker ook nog eens een betere prijs krijgt. ‘Beter vlees in plaats van minder vlees’ zal eerder tot betere keuzes leiden dan de boodschap om meer plantaardig te eten.”

Fabel 1: plantaardige en dierlijke eiwitten kun je een-op-een vervangen
In de praktijk heersen er veel misverstanden als het gaat over dierlijk, plantaardig en vegetarisch eten. Een daarvan is de onderlinge vervangbaarheid van dierlijke en plantaardige eiwitten. Het ene eiwit is het andere niet, zegt Erica. “Als je een vegetarisch eetpatroon hanteert, moet je 30% meer plantaardige eiwitten eten om de dierlijke eiwitten goed te kunnen vervangen. Vegetarische producten zijn namelijk niet per se gezonder. Ze zijn vaak bewerkt en bevatten meer bewerkte koolhydraten. Deze bewerkte voedingsmiddelen waar we helaas steeds meer van eten dragen bij aan de ontwikkeling van diabetes en hart- en vaatziekten. Kies bij voorkeur voor onbewerkte producten. Dit geldt voor vlees, maar ook voor al ons andere voedsel. Het helpt hierbij om naar de ingrediëntendeclaratie te kijken op een product. In het algemeen geldt, hoe meer ingrediënten, hoe bewerkter.”

Fabel 2: Nederlanders eten te veel eiwitten
Er wordt vaak gezegd dat Nederlanders te veel eiwitten binnenkrijgen. Erica herkent dit niet. Zij ziet in haar praktijk juist vaak mensen die te weinig eiwit binnen krijgen. “Neem bijvoorbeeld ouderen. Voor hen is het juist belangrijk dat ze genoeg eiwitten binnenkrijgen om hun gezondheid op peil te houden. Ze leven langer alleen, zijn vaker eenzaam en hebben niet altijd zin om te koken als ze gezelligheid missen. Zij vinden het moeilijk om voor zichzelf te zorgen en te koken. Een boterham met stroop of een aardappel met wat appelmoes is dan echt te weinig voor een goede eiwitiname. Dit geldt overigens ook voor kinderen in de groei. Als zij puur plantaardig gaan eten, komen ze voedingsstoffen tekort. Daarbij vind ik ook dat ze de leeftijd moeten hebben dat ze zelf voor een plantaardig voedingspatroon kunnen kiezen.”

“Plantaardig voedsel is kwalitatief minder dan dierlijke voeding op het gebied van opneembare eiwitten.“

Fabel 3: minder vlees eten is beter voor het milieu
Er wordt steeds vaker gezegd dat minder consumptie van vlees beter is voor het milieu. Erica: “Dit lijkt me wat kort door de bocht. Ook het verbouwen van planten en consumeren van vleesvervangers en plantaardige snacks vergt ruimte en voedingsstoffen. Dierlijke mest blijft eveneens nodig om de kringloop in stand te houden. Het klopt wel dat de vleesconsumptie is toegenomen, maar niet omdat we per persoon meer vlees zijn gaan eten. We zijn met meer mensen dan vijftig jaar geleden, dan is er dus van alles ook meer nodig. Een vleesloze wereld, zonder dieren die voor hun vlees worden gehouden, bestaat niet.”

Fabel 4: plantaardig is beter omdat het plantaardig is
Een vaak gehoord argument om plantaardig te eten, is dat het beter voor je zou zijn. Erica: “Zo’n 60 tot 70 procent van wat we eten is al plantaardig. Dat is juist het probleem. Het meeste daarvan is bewerkt, processed, voedsel. Door uitsluitend plantaardig te gaan eten, ontstaat een zeer eenzijdig eetpatroon met veel bewerkte eiwitten, vetten en koolhydraten.”

Eiwittransitie? Inkooptransitie!
Veel transities hebben dezelfde kenmerken, vindt Erica. Het is populair om er in mee te gaan. “Ze hebben echter allemaal dezelfde kenmerken”, glimlacht ze. “Er wordt wat geroepen, maar de feiten zijn vaak niet duidelijk. Dat zie ik ook met de eiwittransitie. Wat levert die nu precies op? Zijn er aantoonbare gezondheidsvoordelen zoals minder overgewicht of diabetes? Of klinkt het alleen goed?”

Erica pleit daarom voor een inkooptransitie, weg van de bewerkte voeding in supermarkten en terug naar de basis. “80% van de voedingsproducten in de supermarkt is bewerkt. Daar zouden we vanaf moeten, want het voegt niks toe voor je gezondheid. Koop lokaal, bij de boer of de (biologische) slager. Denk van tevoren na over wat je wilt eten en koop gericht en bewust in. Dan verklein je de kans op ongezonde impulsaankopen en verspil je ook minder. Je kunt beter enkele keren per week een wat duurder en kwalitatief goed stuk (biologisch) vlees eten, dan bewerkt vlees uit de supermarkt. Kwaliteit gaat echt boven kwantiteit. Dan hoef je niets te vervangen.”

[de tekst gaat verder onder dit kader]

Bewerkt vlees

Maar hoe zit het dan met de prijzen die je voor bijvoorbeeld biologische voeding of onbewerkt vlees betaalt? Erica: “Om iets over de prijs van voeding te kunnen zeggen, moet je naar het hele eetpatroon kijken. Misschien dat goed vlees duurder is, maar als je snacks, snoep en bijvoorbeeld frisdrank weglaat of vervangt, hoef je niet per se duurder uit te komen. Als we daarnaast de producten uit ons voedingspatroon weglaten die niets toevoegen, zoals koekjes of snoep, bespaart dat geld. Groente kopen wanneer die in het seizoen is, in plaats van het van ver weg te halen, scheelt ook flink in de kosten.”

Over Erica Slof
Erica Slof is diëtist en heeft haar praktijk in Flevoland. Voeding speelt volgens haar een veel grotere rol bij gezond blijven dan we denken. “Met de juiste voeding (en dat is voor iedereen een beetje anders) kun je ziektes voorkomen en soms zelfs omkeren. Daarom begeleid ik graag cliënten met diabetes, hart- en vaatziekten en overgewicht. Duurzaam eten is voor mij gezond blijven door de juiste voedingskeuzes te maken: zo min mogelijk bewerkt voedsel, verzadigend voedsel, zelf koken en plezier hebben in eten.”