Framing ‘megastal’ heeft langste tijd gehad

De negatieve framing van grotere dierhouderijen als ‘megastal’ heeft z’n langste tijd wel gehad. Nu de WUR openlijk Wakker Dier heeft beticht van overdrijving, beginnen journalisten (eindelijk) kritische vragen te stellen, schrijft columnist Jan-Willem Wits in Adformatie. Onderstaand integraal (iets ingekort) een deel van zijn column over de kunst van de framing, waar het gaat over dit gewraakte begrip.

Bron: Adformatie

‘Een organisatie die framen tot in de vingerkootjes beheerst, is Wakker Dier. We kennen allemaal de ‘kiloknallers’, maar ook het rituele alarm rond de toename van het aantal ‘megastallen’. Op 23 april ging Wakker Dier weer eens naar buiten met het bericht dat het toenemend aantal megastallen de spuigaten uitliep, gebaseerd op data van de Universiteit Wageningen.
RTL-Z ging voluit mee in het frame. ‘De explosieve groei van megastallen’, kopt het bericht, en vervolgt met ‘het aantal megastallen is in korte tijd gigantisch toegenomen’. De presentatrice gaat los en waarschuwt de kijker voor gruwelijke beelden van sip kijkende dieren in overdrukke stallen. “In 7 jaar is het aantal megastallen met – hou je vast – 76% toegenomen.” Gelukkig weet de presentatrice nog enigszins gerust te stellen met een reactie van LTO Nederland. “De trend van steeds meer megastallen lijkt voorlopig gestopt.” Pfieuw!’

Mega

‘Het begint met een arbitraire definitie. Wakker Dier noemt elke melkveehouderij met meer dan 250 melkkoeien een megastal, op basis van ‘criteria’ uit 2007. In de VS telt de gemiddelde melkveehouderij 234 koeien, met als koploper Californië met 1.250 koeien per boerderij. ‘Mega’ is in Amerika doodgewoon. In Nederland blijft een megastal een zeldzaamheid. Wageningen Universiteit telde in 2017 439 melkveehouderijen met meer dan 250 koeien. Op een totaal van 18.000 bedrijven is dat minder dan 1%… Ook als je naar het aantal koeien per bedrijf kijkt, komt de universiteit niet verder dan 9% van de melkveepopulatie. De gemiddelde Nederlandse melkveehouder heeft tussen de 80 en de 100 koeien. Dat is meer dan vroeger maar niet bepaald mega…’

‘Ook is het de vraag of Wakker Dier de ‘megastal’ wel terecht in een negatieve context plaatst. Megastallen zouden niet goed zijn voor het dierenwelzijn en als er brand uitbreekt is het aantal slachtoffers groter dan bij een boerderij met een kleinere omvang. Aldus Wakker Dier. Daar valt het nodige op af te dingen. Allereerst zou je de grootte van een megastal moeten kunnen vergelijken met een conventioneel bedrijf. Hebben dieren minder ruimte en zijn ze minder gelukkig wanneer ze bij een grotere kudde horen? Dat beeld wordt opgeroepen maar niet onderbouwd. Voor aspecten van dierenwelzijn bestaan regels en richtlijnen en er is geen enkel teken dat het in megastallen gierend uit de hand loopt.
Wanneer je naar duurzaamheid kijkt, is er veel voor te zeggen om een megastal zelfs toe te juichen. Door de schaalgrootte zijn groene investeringen mogelijk, die voor anderen te hoog gegrepen zijn en kan de ecologische voetstap op een grotere boerderij juist gunstiger uitvallen.
En dat brandgevaar? Tja, dat is een beetje als een stelling dat een touringcar vanuit het oogpunt van verkeersveiligheid veel gevaarlijker is dan een personenwagen, omdat bij een ongeluk meer mensen het risico op een verwonding lopen. Klopt als een bus maar het slaat nergens op.’

Overdreef

‘Wakker Dier lijkt de hand te hebben overspeeld. Niet iedere journalist ging gedwee mee in het frame zoals RTL-Z. De meest opvallende interventie kwam van de Wageningse Universiteit zelf, die stelde dat Wakker Dier ‘overdreef’ met de duiding van de cijfers. “De cijfers kloppen, maar zijn uit hun verband gerukt”, concludeerde universiteitsblad Resource (https://resource.wur.nl/nl/show/Wakker-Dier-overdrijft-groei-megastallen-onderzoekers-nuanceren-cijfers-.htm). “We zien geleidelijke bedrijfsgroei in de landbouw. De landelijke veestapel groeit niet meer”, aldus WUR-onderzoeker Jaap van Os, die op verzoek van Wakker Dier de cijfers op een rijtje zette. Het verbod dat Wakker Dier op megastallen wil, ziet Van Os niet zitten. “Megastallen zijn nieuwe stallen en moeten voldoen aan strengere eisen op het gebied van welzijn en stalklimaat.’

Alarm

Ook andere media stelden zich aarzelender op. “Hoe slecht is de megastal écht?”, kopte de Volkskrant. Dan hoef je de rest van het artikel al bijna niet meer te lezen…  De NOS berichtte over de stijging, maar zette er de nodige nuancering tegenover. In de kop werd gezocht naar balans: “Honderden nieuwe megastallen, maar niet meer dieren in veehouderij”.

Noodkreet

‘LTO parkeerde in het NOS-bericht de noodkreet van Wakker Dier als een ‘achterhaalde discussie’. Ja, er is sprake van economisch onvermijdelijke schaalvergroting, maar dat gaat gepaard met hogere eisen rond welzijn en milieu.
Landbouwminister Schouten wees fijntjes op “een prachtig biologisch-dynamisch bedrijf’ dat volgens de definitie van Wakker Dier in de categorie megastal zou vallen, waarmee zij het frame ‘megastal=slecht’ zeer effectief demonteerde.
Varkenshouder Johnny Hoogenkamp schamperde over de oproep van Wakker Dier om boeren beter te belonen door hogere prijzen. “Wakker Dier-leden kopen geen vlees, de markt dicteert de prijs.
Het spook dat Wakker Dier steeds in de agrarische sector signaleert, lijkt minder dreigend dan de organisatie claimt. Het zou passend zijn om de term ‘megastal’ voortaan maar tussen aanhalingstekens te zetten.’

Dialoog

‘Hoewel sommigen in boerenkringen vinden dat de sector te ‘lief’ is en te passief reageert op Wakker Dier, lijkt het nu toch gelukt om het frame van de megastallen behoorlijk te neutraliseren…

… Blijf de dialoog voeren en pareer een frame met feiten, je eigen verhaal en idealiter onafhankelijke deskundigen die kunnen aangeven, waarom een frame niet deugt. Sommige journalisten zijn lui en nemen niet de moeite om een frame tegen het licht te houden, maar veel journalisten hebben er een bloedhekel aan om op het verkeerde been te worden gezet. Wanneer, zoals in deze casus, wetenschappers protest aantekenen tegen de duiding van hun eigen cijfers, heb je wat uit te leggen. Bij het volgende bericht van Wakker Dier over ‘megastallen’ is de kans groot dat journalisten eerst even naar Wageningen bellen of gewoon hun schouders ophalen. Het frame van de megastal heeft zijn langste tijd gehad.’

Bron: Adformatie